فریزر محقق پیشگام مطالعات فاجعه (1950)، بیان کرده بود که فاجعه رخدادی است در زمان و مکان درون یک جامعه یا بخشی مستقل از جامعه که خطرات زیادی را ایجاد می‌کند و موجب خساراتی به اعضای جامعه و دستگاه‌های اجرایی می‌شود، ساختار اجتماعی را دستخوش آشفتگی کرده و از تکمیل و انجام برخی کارکردهای ضروری در جامعه جلوگیری می‌کند. همچنین توماس ای درابک و جرالد جی هواتمر معتقد بودند که فاجعه پدیده‌ای اجتماعی است که موجب بهم‌ریختگی کارکرد و ساختار یک نظام اجتماعی و نهادهای درون آن در دوره ای کوتاه می‌شود. یک فشار روانی و اجتماعی بزرگ است و انگاره‌های متعارف زندگی و کنش‌های اجتماعی را می‌شکند و باعث به وجود آمدن نیازهای جدید می‌شود.
فاجعه وضعیت یا حادثه‌ای فراتر از توانایی و ظرفیت‌های محلی است که بر آن غالب می‌شود و به کمک‌های خارجی عوامل ملی و بین‌المللی نیاز دارد. جامعه‌شناسی فاجعه به انسان‌ها کمک می‌کند تجربه‌های گذشته و مسائل فعلی و رویدادهای آینده را بهتر درک کنند و بین مشکلات شخصی خود و مسائل بحران‌های اجتماعی ارتباط برقرار کنند . به محققان و مسئولان نیز کمک می‌کند تا برای ارزیابی مسائل بحران‌های اجتماعی شیوه‌های متنوعی را طرح کنند و راه‌حل ارائه دهند.
بنابراین ایسنا با همکاری ایسپا تصمیم به برگزاری نشست تخصصی «جامعه‌شناسی فاجعه با محوریت سیل» گرفت و از مدیرکل مدیریت بحران استانداری، فرمانده انتظامی، مدیرعامل جمعیت هلال احمر، رئیس مدیریت حوادث و فوریت‌های پزشکی، مدیرکل راهداری و حمل و نقل جاده‌ای، مدیرکل پدافندغیرعامل، مدیرکل هواشناسی، فرماندار، جامعه‌شناس، روانشناس و کارشناس معماری و شهرسازی دعوت به عمل آورد.
22 مخاطره طبیعی همدان را تهدید می‌کند
مدیرکل مدیریت بحران استانداری همدان با حضور در دفتر ایسنا، ضمن تشکر از اصحاب رسانه برای اطلاع‌رسانی درست و جلوگیری از شکل‌گیری هر گونه شایعه‌سازی در رابطه با سیل، گفت: 43 مخاطره طبیعی جوامع جهانی را تهدید می‌کند این درحالیست که 34 مخاطره از این تعداد در ایران و 22 مخاطره اعم از برف، سیل و خشکسالی در استان همدان وجود دارد.
علیمردان طالبی مدیریت به موقع و صحیح ستاد بحران را مشروط بر فعالیت در 3 قسمت قبل، هنگام و بعد از سیل دانست و اظهار کرد: وجود زیرساخت‌های مناسب مانند مشارکت مردمی، اطلاع‌رسانی و مدیریت، ابلاغ هشدارهای لازم به تمامی مدیران و مسئولان ارشد استانی، یادآوری دستور‌العمل‌های تصویب شده، تشکیل جلسات متعدد ستاد بحران، بازرسی استاندار و مسئولان ارشد از ظرفیت و استقامت سدها، بازرسی تجهیزات امدادی و رسوب‌گیری و لایروبی کانال، مسیل و رودخانه به صورت شبانه‌روزی، همگی از اقدامات موثر و مهم این ستاد در زمان قبل از وقوع سیلاب بوده است.
وی با اشاره به مدیریت و اقدامات درست و برنامه‌ریزی دقیق مدیران استانی در زمان بارش‌های سیل‌آسا، مطرح کرد: استان همدان پس از لرستان در لیست پربارش‌ترین‌های کشوری و گاه جهانی قرار گرفته بود و خوشبختانه خسارات کمتری را از بروز سیلاب متحمل شده است.
طالبی توجه به مسافران حاضر در همدان را از اولویت‌های ستاد بحران دانست و عنوان کرد: در این ایام تمامی اماکن سرپوشیده همراه با تجهیزات گرمایشی و بهداشتی مانند تکایا، حسینیه‌ها و سالن‌های ورزشی برای اسکان این عزیزان درنظر گرفته شد.
هیچ فوتی مربوط به سیل در استان ثبت نشده
وی با تأکید بر اینکه هیچ فوتی مربوط به سیل در استان ثبت نشده است، افزود: تا کنون 7 فوتی به ثبت رسیده که تمامی آنها به علت بی‌احتیاطی افراد شکل گرفته و ربطی به سیل ندارد .
مدیرکل مدیریت بحران استانداری همدان با بیان اینکه هیچ روستایی تا کنون تخریب نشده است، خاطرنشان کرد: 3 روستا در 12 فروردین در محاصره آب قرار داشتند که با توجه به اماکن اضطراری در نظرگرفته شده، ساکنان به آنجا هدایت شدند.
وی از حضور مسئولان ارشد استانی در تمامی لحظات سیلاب خبر داد و یادآور شد: استاندار، فرمانداران و مسئولان ارشد استانی همواره مشغول رصد و بازرسی از وسایل و نحوه عملکرد مسئولان بوده‌اند.
خسارت برآورد شده استان همدان
طالبی با تأکید بر اینکه خوشبختانه سیل در استان باعث تشویش اذهان عمومی در بین هم‌استانی‌ها نشده است، اظهار کرد: در نامه ارسال شده به وزارت کشور افزون بر 12 هزار و 464 میلیارد و 232 میلیون ریال خسارت برآورد شده به استان بود که بیشتر در بخش کشاورزی و مسکن بوده است.
وی با اشاره به ارسال اقلام امدادی، بهداشتی و غذایی ارسال شده از سوی همدان به استان‌های سیل‌زده، تصریح کرد: خوزستان در معرض خطر است این درحالیست که لرستان خود در شرایط اضطراری و بحرانی قرار دارد بنابراین براساس احساس انسان‌دوستانه و درخواست‌های ارسال شده، اولویت کمک‌رسانی با استان لرستان است.
این مقام مسئول با بیان اینکه تا کنون 6 دستگاه لودر، 17 دستگاه کمپرسی، 3 تانکر سوخت، 58 امدادگر و 1000 تخته چادر و پتو به لرستان ارسال شده است، گفت: 5 هزار بسته غذایی 72 ساعته، 83 هزار قوطی کنسرو و کانکس سرویس بهداشتی نیز از جمله اقلام ارسالی به لرستان است.
وی با اشاره به ارسال تعداد قابل‌توجهی از فیبرنوری و فنی برای ارتقاء و جلوگیری از قطع ارتباطات به استان لرستان بیان کرد: ارتش و سپاه پاسداران نیز نیروهایی را برای امدادرسانی به این استان سیل‌زده فرستاده‌اند و تلاش بر این است که استان در مقابله با بحران آمادگی کامل را داشته و وسایلی را ارسال کند که نبودش برای همشهریان تهدیدآمیز نباشد.
طالبی ادامه داد: نیروها و اقلام ارسالی برای بازسازی مناطق سیل‌زده فرستاده نمی‌شوند بلکه برای امداد و کمک‌رسانی‌های اولیه فرستاده می‌شوند.
وی در رابطه با شناسایی ساخت‌وسازهای غیراصولی در سطح استان به ویژه حریم رودخانه‌ها و مسیل‌ها، گفت: به دستور رئیس جمهور، برای مقابله با این نوع از ساخت‌وسازها اقدامات محدودی انجام شده که نیازمند برنامه‌ریزی خاصی است.
تلفات سیل همدان با گلستان برابری می‌کند
به گزارش ایسنا، رئیس مرکز مدیریت حوادث و فوریت‌های پزشکی استان همدان نیز با بیان اینکه وظیفه اصلی اورژانس در حوادث طبیعی حفظ جان مردم است، آمار تلفات سیل در همدان را برابر با فاجعه این حادثه در گلستان دانست.
دکتر حبیب معصومی در رابطه با مشارکت و آگاهی مردم در حوادث سیل بیان کرد: با توجه به اینکه اورژانس و فوریت‌های پزشکی کارگروه و متولی سلامت مردم هستند، مشارکت شهروندان نیز در مواقع بحران ضروری بوده و حرف اول را می‌زند.
وی ادامه داد: در کشور از سال 80 نیز به حوادث و بلایای طبیعی توجه خاص و ویژه‌ای از سوی دولت و مردم شد و همین موضوع موجب شرح وظایف هر یک از دستگاه‌ها از جمله اورژانس شد که در هنگام حوادث و بلایای طبیعی 3 وظیفه مهم خود را از جمله تریاژ، انتقال به مراکز درمانی و تأمین بهداشت محیط و درمان بیماری‌های پس از سیل به خوبی انجام دهند.
معصومی اظهار کرد: بر اساس تجربه 17 ساله، مدیریت دستگاه‌ها و عملکرد آنها در هنگام حوادث سنگینی چون سیل بر روی یکدیگر تأثیر بسزایی دارد به‌طوریکه ابتدا مسئولان باید نیازهای شهر خود را در بلایا و حوادث تأمین کرده سپس دیگر استان‌های معین را یاری کنند.
مصدومیت 10 نفر در سیل اخیر
وی با اشاره به اینکه سیل اخیر مصدومیت 10 نفر را به دنبال داشته است، خاطرنشان کرد: پزشکی قانونی نیز آمار تلفات سیل در استان را 8 نفر اعلام کرده در حالیکه این آمار با تلفات استان گلستان که سیل و خسارت بی‌سابقه‌ای را به دنبال داشته، برابر است و این موضوع نشان‌دهنده سطح پایین آموزش و فرهنگ مردم در مقابله با سیل و اشتباه‌های انسانی فراوان است.
معصومی با بیان اینکه باید از این حوادث تلخ و ناگوار با وجود تمام خسارت و تلفات درس گرفت، تصریح کرد: پس از وقوع سیل باید از مشارکت مردم و نحوه مدیریت مدیران درس گرفت اما از آنجایی‌که مردم فراموشکاری هستیم اگر حادثه‌ای 10 سال رخ ندهد، همه آن را فراموش کرده و در هنگام وقوع بحران‌زده می‌شویم.
وی یادآور شد: مهمترین بحث در مقابله با بحران آموزش طولانی‌مدت مردم و مدیران است که چگونه باید با بحران مقابله کرد اما متأسفانه در سال گذشته به علت عدم آگاهی 9 کشته صاعقه داشتیم و تعدادی هم به علت استفاده از قارچ‌های سمی جان باختند.
رئیس مرکز حوادث و فوریت‌های پزشکی استان همدان اضافه کرد: افزون بر ارسال 1000 بسته شیرخشک، یونیت سیار دندانپزشکی و واکسن، 4 دستگاه آمبولانس نیز به خوزستان اعزام کرده‌ایم.
معصومی گفت: یکی از اقدامات مؤثری که اورژانس استان در چند سال اخیر انجام داده، راه‌اندازی اورژانس هوایی است که در هنگام مسدود بودن راه‌ها برای جابجایی بیماران و مصدومان دیگر مشکلی نداشته و به راحتی آنها را به مراکز درمانی منتقل کردیم.
زمینه بروز فاجعه در هر منطقه متفاوت است
عضو هیئت علمی گروه معماری، شهرسازی دانشگاه بوعلی‌سینا نیز در دفتر ایسنا گفت: زمینه بروز فاجعه در هر منطقه متفاوت است؛ به عنوان مثال در استانهایی جلگه‌ای مانند خوزستان و لرستان بروز فاجعه‌ای مانند سیل بسیار خاص و خطرناک است در حالیکه بروز این اتفاق در استانی کوهستانی مانند همدان، خیلی حاد و خطرناک نیست.
دکتر محمدرضا عراقچیان بیان کرد: در کشور و هر استان، نقشه مخاطرات داریم به طوریکه در این نقشه میزان مخاطرات درجه‌بندی شده و مشخص می‌کند که به کدام نقطه در زمان وقوع حوادث باید توجه بیشتری کرد.
وی با تقسیم‌بندی مخاطرات به طبیعی، انسان‌ساز و تکنولوژی اظهار کرد: سیلی که اتفاق افتاد، جزء مخاطرات طبیعی است که متأسفانه برای جلوگیری از آن نمی‌توان کاری کرد تنها باید هنگام بروز مخاطرات طبیعی، فاجعه را به حادثه تبدیل کرد و میزان ضرر را کاهش داد.
عراقچیان درباره سیل خوزستان، تصریح کرد: سیلی که در این منطقه رخ داد، ناشی از خود استان نبود، بلکه در اثر بارش‌های کوهستانی و شرایط جوی استان‌های همجوار بود.
نیازمند زنجیره مدیریت مخاطرات هستیم
وی درباره مدیریت بحران مطرح کرد: شرایط جوی استان‌های همجوار در بروز بلایای طبیعی در استان تأثیر مستقیم دارد و برای جلوگیری و مقابله با این اتفاقات نیازمند زنجیره مدیریت مخاطرات هستیم.
وی با بیان اینکه همدان و به ویژه شهرستان نهاوند در مرکز بارندگی قرار داشت، توضیح داد: موقعیت کوهستانی استان، کمک بزرگی به ما کرد، اگر همدان، استانی جلگه‌ای بود، با خطرات بیشتری مواجه می‌شد.
این مدرس دانشگاه با تأکید بر اینکه مشخصات و ویژگی‌های زمین، گاهی کمک‌آفرین و گاهی مخاطره‌ساز است، خاطرنشان کرد: همدان نیز در حوزه رانش کوه میزان مخاطره زیادی نسبت به استانی مانند خوزستان دارد.
وی با بیان اینکه از حدود میدان بیمه تا تپه هگمتانه، ۱۵۰ متر اختلاف ارتفاع داریم، اعلام کرد: در صورت بروز سیل، این اختلاف ارتفاع سرعت سیلاب را افزایش داده و تهدیدساز است و از طرفی سرعت تخلیه را بالا می‌برد که فرصت محسوب می‌شود.
عراقچیان یادآور شد: در فرآیند بحران، نیازمند برنامه‌ریزی دقیق در کشور هستیم چرا که طبق بررسی‌های انجام شده در خرم‌آباد، لرستان، آق‌قلا و قومیشان، در این حوزه ضعف مدیریتی داریم.
توسعه‌یافتگی از میزان مقابله با بحران‌ها نمایان می‌شود
وی اضافه کرد: میزان توسعه‌یافتگی هر جامعه‌ای، از مقالات برجسته علمی مشخص نمی‌شود بلکه از میزان مقابله با بحران‌ها نمایان می‌شود.
عضو هیئت علمی دانشگاه بوعلی درباره مشکلاتی که در مقابله با فجایع با آن روبرو هستیم، گفت: نیازمند آموزش بحران و فرماندهی میدانی و هرمی هستیم، ما در شناسایی ساختار مخاطرات مشکل داریم.
وی با اشاره به اینکه سیل اخیر طی ۷۰ سال گذشته، بی‌سابقه بوده است، عنوان کرد: برای برنامه‌ریزی در حوزه بحران باید سیاست را کنار گذاشته و از تجربیات دیگران استفاده کرد به طوریکه در حال حاضر کشورهای ژاپن، کانادا و سوئد بهترین روش مقابله را دارند. حال این سوال مطرح است که کاهش مخاطرات در بودجه مصوب چه جایگاه و ارزشی دارد؟ چقدر به این مسأله توجه می‌شود؟
باید مدیریت دانش را مورد توجه قرار داد
وی با بیان اینکه باید مدیریت دانش را مورد توجه قرار داد، اظهار کرد: در بحران اخیر ضعفی که کل کشور را با آن درگیر بود، عدم بهره‌مندی از نیروهای داوطلب در این حوزه بود. هنگام بروز وقایع طبیعی باید علاوه بر داشتن سامانه حمل و نقل اضطراری، سعی بر حفظ جان و مال مردم داشته باشیم.
عراقچیان با بیان اینکه این بحران نشان از عدم اعتماد مردم به مسئولان شهری داشت، تصریح کرد: بعد از این اتفاق، نیاز به بازیابی اعتماد مردم به صورت جدی داریم.
وی با اشاره به اینکه مکان‌یابی و شبکه‌های ارتباطی ما ناقص و آسیب‌پذیر است، اعلام کرد: در سطح استان و کشور، مانورهای فعال و فراگیر کشوری نداریم در حالیکه کشور صلح‌طلبی مانند سوئیس، سالی یکبار مانور جنگ برگزار می‌کند.
توجه به تاب‌آوری جا معه در برابر بلایای طبیعی؛ درس سیلاب اخیر
به گزارش ایسنا، جانشین معاونت اجتماعی فرماندهی انتظامی استان همدان نیز با بیان اینکه حادثه‌های طبیعی اخیر درسی بود که طبیعت به ما داد، گفت: درس این بلایا توجه به موضوع تاب‌آوری جامعه در برابر بلایای طبیعی بود.
علی‌احمد نادری با تأکید بر اینکه در بحث تاب‌آوری جامعه نسبت به بلایای طبیعی ضعیف عمل کرده‌ایم، ادامه داد: لازم است توجه بیشتری نسبت به آموزش مدیریت بحران به افراد صورت گیرد.
وی با اشاره به اینکه وظیفه اصلی نیروی انتظامی تأمین امنیت مردم است، اظهار کرد: با بروز این مشکلات اخیر وظیفه نیروی انتظامی چند برابر شد و با توجه به اینکه همدان معین چند استان نیز بود نیروها در حالت آماده‌باش صددرصد به سر می‌بردند که خوشبختانه نه تنها حادثه خاصی برای افراد رخ نداد بلکه شاهد کاهش 50 درصدی سرقت‌ها در ایام نوروز امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته بودیم.
نادری با تأکید بر اینکه حادثه خاصی برای سیل‌زد‌گان به لحاظ امنیتی رخ نداد، افزود: در این مدت همراهی خوبی با نهادها و ارگان‌ها داشتیم.
وی با اشاره به اینکه روز گذشته 15 تن مواد غذایی را تحویل همنوعان در استان لرستان دادیم، یادآور شد: علاوه بر حضور بسیار فعال همکاران در نقاط حادثه‌دیده، وضعیت راه‌ها و طرح طرافیکی از طریق پیامک به هم‌استانی‌ها ارسال می‌شد.
جانشین معاونت اجتماعی فرماندهی انتظامی استان همدان با اشاره به اینکه خوشبختانه نیروی انتظامی در این مدت در وظیفه خود خوب درخشید، اعلام کرد: هر سازمانی به خدمت‌رسانی نیروی انتظامی نیاز داشته باشد، به عنوان یک سرباز خدمت‌رسانی خواهیم کرد.
لزوم مدیریت فضای مجازی در مواقع بحران
وی با اشاره به حواشی فضای مجازی و جوسازی‌هایی که در زمان بروز سیل رخ داده، خاطرنشان کرد: لازم است در مواقع بحران برای آرام‌سازی جامعه، فضای مجازی مدیریت شود چرا که این امر بسیار حائز اهمیت است در غیر این صورت خود عامل خطرساز است و جامعه را تهدید می‌کند.
نادری با بیان اینکه با مدیریت فضای مجازی اعتماد بین مردم و نظام شکل می‌گیرد، تصریح کرد: در حال حاضر اعتماد خوبی بین مردم و نظام وجود دارد که نمونه آن پوشیدن لباس سپاه توسط مردم است.
هشدار هواشناسی 5 روز قبل از سال جدید
کارشناس مرکز پیش‌بینی هواشناسی استان همدان در دفتر ایسنا با بیان اینکه تمام اطلاعات و مدل‌های هواشناسی جهانی هستند، گفت: اگر سامانه بارشی مخرب و قوی باشد ظرف 48 ساعت پیش از ورود سامانه بارشی به تمام دستگاه‌ها و نهادهای دولتی هشدار داده می‌شود.
محمدحسن باقری‌شکیب اظهار کرد: با توجه به آغاز سال جدید و بارش بارانی که در 70 سال گذشته بی‌نظیر بوده است، در ایام عید نیز شاهد ورود دو سامانه پر قدرت بوده‌ایم که سامانه اول اگر چه بارش فراوانی را به همراه داشت اما در واقع هشداری برای وقوع سیل در بارش سامانه دوم بود.
وی ادامه داد: خوشبختانه این دو سامانه بارشی از انواع آشکاری بودند که 5 روز قبل از ورود به کشور، میزان شدت و قدرت آنها در نقشه‌های هواشناسی مشخص بود و همین موضوع موجب ارسال هشدار سازمان هواشناسی استان همدان به تمام دستگاه‌ها و نهادهای مسئول شد.
باقری‌شکیب با اشاره به اینکه سازمان هواشناسی ظرف 48 ساعت پیش از ورود سامانه بارشی هشدار می‌دهد، عنوان کرد: پس از صدور اطلاعیه هشدار اگر از مخرب و سیل‌آسا بودن سامانه پرقدرت بارشی اطمینان یابیم اقدام به ارسال اخطاریه و آماده‌باش به تمام دستگاه‌ها می‌کنیم که البته فعالیت سامانه بارشی دوم در مدت اخیر از نوع مخرب و سیل‌آسا بود.
وی تصریح کرد: وظیفه ذاتی و اصلی سازمان هواشناسی پیش‌بینی شرایط طبیعی چون فعالیت ابرهای سیل‌آسا و زمان ورود آنها به کشور است که خوشبختانه مرکز هواشناسی استان در این راستا به خوبی به وظیفه خود عمل کرد.
تا هفته آینده سامانه بارشی پرقدرت نداریم
باقری‌شکیب خاطرنشان کرد: از آنجایی که نقشه و مدل‌های هواشناسی جهانی است تا هفته آینده شاهد ورود سامانه بارشی پرقدرت نخواهیم بود و با توجه به خاصیت بارش‌ها در فصل بهار بارش‌های رگباری و موقت در برخی از نقاط پیش‌بینی می‌شود.
کارشناس مرکز پیش‌بینی هواشناسی استان همدان یادآور شد: گاهی همین بارش‌های رگباری موقت ممکن است به قدری شدت داشته باشد که موجب آبگرفتگی معابر شود اما سامانه‌ای که تمام استان را فرا گیرد و مانند بارش‌های مدت اخیر باشد تا به‌روزرسانی مجدد نقشه‌ها و مدل‌های هواشناسی جدید نخواهیم داشت.
ضرورت مداخله تیم روانشناسی برای فجایع حاد
عضو هیئت علمی گروه روانشناسی دانشگاه پیام‌نور استان همدان نیز در نشست تخصصی ایسنا و ایسپا، اعلام کرد: علائم روانشناختی فجایع حاد با گذشت زمان، به صورت مزمن در افراد باقی می‌ماند و باعث ایجاد زمینه‌های خطرناک در آنها می‌شود.
دکتر نصراله عرفانی با اشاره به اینکه آسیب‌های جسمانی و ظاهری بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرند و آسیب‌های روحی و روانی فراموش می‌شوند، افزود: مداخله تیم روانشناسی، برای افرادی که علائم در آنها مزمن شده، ضروری است.
وی با بیان اینکه واکنش افراد در رویارویی با مخاطرات، چهار فاز دارد که مرحله به مرحله رخ می‌دهد، توضیح داد: هنگام بروز حوادث افراد ابتدا در فاز شوک قرار دارند که قدرت تحلیل و تشخیص خود را از دست داده و بیش‌فعال شده و علائم حیاتی آنها بسیار متغیر است.
عرفانی ادامه داد: فاز بعدی، واکنش است که به صورت خشم، تنفر، اضطراب و احساس گناه برای زنده ماندن بروز می‌کند که در روزهای ابتدایی رخ می‌دهد.
وی تصریح کرد: فاز دیگر، انطباق است که احساسات فروکش کرده و افراد به زندگی روزمره خود برمی‌گردنند، در این مرحله افراد باید با واقعیت روبرو شده و آن را بپذیرند.
این روانشناس بیان کرد: فاز پایانی، بازیابی است که بحران تحت کنترل درآمده و افراد از آموخته‌های خود برای زندگی و رویارویی با حوادث بعدی استفاده می‌کنند.
وی تأکید کرد: مداخله در این چهار سطح، باید متناسب با علائم روانشناختی افراد باشد چرا که نوع واکنش در هر فاز متفاوت بوده و به طبع خدمات‌رسانی هم یکسان نخواهد بود.
افراد بیش‌فعال و میخکوب در اولویت کمک‌رسانی
وی درباره اولویت کمک‌رسانی به افراد در فاز اول، گفت: در این مرحله افرادی که دچار بیش‌فعالی شدند در رأس هستند چرا که امکان آسیب‌رسانی به دیگران را دارند همچنین افرادی که به اصطلاح میخکوب شده‌اند نیز باید مورد توجه ویژه قرار گیرند.
عرفانی افزود: هنگام بروز وقایع افرادی بی‌تفاوت و نظاره‌گر هستند و افرادی در حال سلفی و عکس گرفتن که باید آنها را نیز از محل حادثه دور کرد.
این روانشناس با تأکید بر کمک و توجه به افراد در فاز انطباق، مطرح کرد: در این مرحله، امدادرسانی پایان یافته و افراد در حال ترک محل هستند و آسیب‌دیدگان با واقعیت و از بین رفتن زندگی خود روبرو می‌شوند.
وی ادامه داد: افراد باید احساسات خود را شناخته و احوال خود را به صورت دقیق بیان کنند و سعی بر کنترل احساسات خود، نسبت به وقایع جدید و زندگی داشته باشند.
وی درباره واکنش‌های هیجانی گفت: این سری از واکنش‌ها در روانشناسی PTST نام دارد که ارائه خدمات به افرادی که دارای این واکنش‌ها هستند، در اولویت امور قرار دارد.
عرفانی بیان کرد: نوعی از واکنش‌های هیجانی ناشی از اختلال سازگاری است که باید مورد بررسی قرار گرفته و رفع شود چرا که اهمیت و میزان خطرآمیزی آن با فاز اول برابری می‌کند.
وی طی تحقیقاتی که در سراسر دنیا انجام شده، هنگام بروز حادثه افرادی که دارای جراحت جسمی هستند، در اولویت قرار دارند و افراد آسیب‌دیده روحی فراموش می‌شوند، توصیه کرد: بعد از ساماندهی حادثه، تیم روانشناسی برای کمک به آسیب‌دیدگان در محل حاضر شده تا افراد را درمان و بررسی کنند.
بلایای طبیعی ماهیت اجتماعی دارند
عضو هیئت علمی گروه جامعه‌شناسی دانشگاه بوعلی‌سینا نیز در دفتر ایسنا، با بیان اینکه بلایای طبیعی فعالیت و زندگی استان را تحت تأثیر قرار می‌دهند، گفت: بلایای طبیعی ماهیت اجتماعی دارند بنابراین ویژگی‌های اجتماعی و فرهنگی در بلایای طبیعی بسیار مهم است.
دکتر اسدالله نقدی با تأکید بر آمادگی جامعه و مشارکت مردم در زمان وقوع فجایع طبیعی، اظهار کرد: درک درست و واقعی از ویژگی‌های رفتاری جامعه به مدیریت بحران کمک می‌کند.
وی با اشاره به اینکه واکنش مردم و جوامع مختلف در مواقع وقوع بلایای طبیعی متفاوت است، تصریح کرد: در سیل اخیر واکنش مردم در لرستان و آق‌قلا مانند هم نبوده چرا که مردم به بلایای طبیعی واکنش‌های مختلفی نشان می‌دهند.
تاب‌آوری اجتماعی در کشور سنجیده شود
نقدی ادامه داد: تاب‌آوری شامل 3 نوع تاب‌آوری سازه‌ای، سازمانی و اجتماعی است به‌طوریکه در تاب‌آوری سازه‌ای شهرها ایمن و استاندارد ساخته شود و در تاب‌آوری سازمانی نیز تاب‌آوری تمامی سازمان‌ها و شهرداری‌ها در مواقع بحران مورد اهمیت است.
این جامعه‌شناس با تأکید بر اینکه باید تاب‌آوری اجتماعی در کشور سنجیده شود، خاطرنشان کرد: تاب‌آوری اجتماعی بدین معناست که مردم باید اطمینان داشته باشند که خود و سازمان‌ها در شرایط بحران دوام خواهند آورد و فقط نباید در مواقع بحران به آموزش تاب‌آوری پرداخته شود.
مؤسسه مطالعات بلایای طبیعی در کشور ایجاد شود
وی با بیان اینکه ایران کشوری بلاخیز است، یادآور شد: در سالیان گذشته شاهد وقوع زلزله‌های بزرگ، حوادث مختلفی در کشور بودیم و همچنان با چنین بلاهایی روبرو هستیم بنابراین باید مرکز ملی یا مؤسسه مطالعات بلایای طبیعی در کشور داشته باشیم.
نقدی با اشاره به هزینه‌های پنهان فجایع طبیعی، افزود: در بلایای طبیعی علاوه بر خسارات جانی و مالی، هزینه‌های پنهانی از جمله تخریب میراث فرهنگی، مناسبات روانی و اجتماعی وجود دارد که باید مورد توجه قرار گیرد.
عضو هیئت علمی دانشگاه بوعلی‌سینا با بیان اینکه در دانشگاه‌های کشور رشته‌ای به نام جامعه‌شناسی فاجعه وجود ندارد، تأکید کرد: در دانشگاه‌های کشور موضوع جامعه‌شناسی فاجعه به‌طور فراگیر سرفصل مشخصی ندارد.
برداشت سرمایه‌گذاری اجتماعی در مواقع بحران
وی با اشاره به اعتمادسازی در مواقع بحران، ادامه داد: اعتماد مردم در زمان وقوع بحران خود را نشان می‌دهد به‌طوریکه اگر رسانه‌ای اعلام اخطار می‌کند باید همکاری و همراهی رخ دهد و اگر اینگونه نباشد نشان از کمبود و یا نبود اعتماد است.
این مدرس دانشگاه درباره اعتمادسازی در جامعه، اذعان کرد: باید در جامعه نارضایتی و نااطمینانی را بسازیم و ترمیم کرده و در نهایت باید در مواقع عادی سرمایه‌گذاری اجتماعی کنیم تا در مخاطرات برداشت شود.
نقدی با اشاره به رفتار در بحران، تصریح کرد: بدون نظم و تعاون و اعتماد نمی‌توانیم کار کنیم بنابراین در بحران حرف اول را همکاری و همراهی مجموعه‌ها می‌زند.
اصول شهرسازی بازاندیشی شود
وی با تأکید بر بازاندیشی اصول شهرسازی، افزود: حاشیه شهرهای همدان آسیب‌پذیر بوده و تراکم جمعیتی بالایی دارند به‌طوریکه اگر در همدان سیل جدی می‌آمد شمال شهر همدان نیز دچار آسیب جدی می‌شد.
عضو هیئت علمی دانشگاه بوعلی‌سینا با اشاره به آینده‌نگری در بلایای طبیعی، بیان کرد: عصر جدید، عصر مخاطرات است و جامعه‌ای موفق خواهد بود که تاب‌آوری بیشتری داشته باشد.
نقدی با اشاره به درس‌های سیل اخیر، گفت: یکی از درس‌های سیل اخیر در کشور این است که با محیط زیست بد رفتار کرده‌ایم و او هم با ما اینگونه رفتار کرد بنابراین باید یاد بگیریم با محیط زیست بدرفتاری نکنیم .
خسارت جدی به زیرساخت‌های جاده‌ای همدان وارد نشد
مدیرکل راهداری و حمل و نقل جاده‌ای استان همدان نیز در این نشست با تأکید بر اینکه 98 درصد راه‌های استان باز است، گفت: راه‌های استان همدان دارای زیرساخت‌های خوبی بوده و در سیل اخیر آسیب و خسارت جدی ندید.
مصطفی پناهنده با بیان اینکه در هنگام وقوع بحران راه خط مقدم است و باید باز نگه‌داشته شود، اظهار کرد: اگر جاده‌ها بسته شود کمک‌رسانی‌های دیگر هم مختل می‌شود بنابراین سعی کردیم راه‌های استان مسدود نشود.
وی عنوان کرد: با توجه به اینکه در بسیاری از مناطق همچون استان مرکزی بندها شکافته شده و سیل روستاهای استان همدان را فراگرفته بود و عملاً جاده‌ها از بین رفتند اما عوامل راهداری استان وارد عمل شده و به بازسازی و بازتوانی راه‌ها پرداختند.
وی با تأکید بر اینکه در زمان سیل حمل و نقل جاده‌ای استان بدون مختل در جریان بود، افزود: راهداری در راستای اینکه کمترین خطرات در جاده‌های استان ایجاد شود، از یک ماه قبل از نوروز شروع به بررسی جاده‌ها کرده و در 2 فروردین نیز با شروع بارش‌ها تمامی آب‌روهای استان بررسی و لایروبی شد.
پناهنده با اشاره به آماده‌باش 30 راهدارخانه استان همدان، خاطرنشان کرد: امسال فراتر از سالهای گذشته آمادگی خود را حفظ کرده و نیروهای حجمی راهداری را با وجود اینکه بارمالی سنگینی داشت حفظ کردیم تا مشکلی در استان به وجود نیاید.
مدیرکل راهداری و حمل و نقل جاده‌ای استان همدان با بیان اینکه ماشین‌آلات سنگین راهسازی و برف‌روبی اُورهال شد، اظهار کرد: 516 نیروی انسانی با 185 دستگاه ماشین‌آلات آماده‌باش بودند.
عملکرد استان قابل قبول است
وی با تأکید بر اینکه دستگاه‌های اجرایی استان با انسجام توانستند بحران را پشت سر بگذارند، گفت: عملکرد استان با توجه به برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته قابل قبول است و دستگاه‌های اجرایی به خوبی وارد عمل شدند.
پناهنده یکی از مشکلات موجود در جاده‌های استان را رانش دانست و اعلام کرد: در گردنه اسدآباد رانش زمین رخ داده که بسیار خطرناک است بنابراین تیم مشاوره‌ای برای بررسی مسائل ژئوتکنیکی این منطقه اعزام شده است.
وی با اشاره به اینکه بارش باعث اشباع خاک‌ها شده است، ادامه داد: همچنین گردنه آبدر در محور آورزمان- نهاوند و گردنه گرین با مشکل رانش مواجه هستند.
مدیرکل راهداری و حمل و نقل جاده‌ای استان همدان با تأکید بر اینکه مردم باید این نکته را بدانند که هر عملیات اجرایی در زمان خاص خود امکان‌پذیر است، خاطرنشان کرد: تیم‌های راهداری استان در لرستان در حال بازگشایی راه‌های این استان هستند.
مشارکت قابل توجه مردم در مهار سیل
به گزارش ایسنا، معاون هماهنگی امور عمرانی فرماندار همدان نیز با اشاره به همکاری و مشارکت قابل توجه مردم در مهار سیلاب، بیان کرد: خوشبختانه مدیریت و فرماندهی مشکلات در همدان به شکل سامان‌یافته و به دور از موازی‌کاری با مدیریت ستادمدیریت بحران صورت گرفت.
رضا زمانی با بیان اینکه مدت‌ها قبل از وقوع بارش‌های سیل‌آسا، شورای هماهنگی با تشکیل 14 کمیته همراه با رؤسای مشخص آغاز به فعالیت و برنامه‌ریزی برای مقابله با سیل کرده است، گفت: تمامی کمیته‌ها با توجه به وظایف و اختیارات خود همراه با مردم برای جلوگیری از ورود سیل به روستا و شهرها اقدامات لازم را انجام داده‌اند.
وی با اشاره به آسیب 12 هکتار از مزارع همدان در زمان بارش‌های سیل‌آسا، مطرح کرد: خوشبختانه شاهد بلوغ در شورای روستا و دهیاری‌ها هستیم این درحالیست که مردم ساکن در روستا با رضایت و جدا از هر گونه مقاومت، موافق هدایت آب به مزارع کشاورزی خود بوده و از آبگرفتگی به طور کامل در روستاها جلوگیری کردند.
معاون فرماندار همدان بزرگترین آیتم در مدیریت بحران را جلوگیری و کنترل بحران‌زدگی از مسئولان دانست و تأکید کرد: با مدیریت منطقی و بررسی‌های کارشناسی در شهرداری و فرمانداری‌ها، به‌وسیله مشخص کردن تمامی نقاط بحران، قنات و رودخانه‌ها برای مقابله با سیل مدیریت سیلاب از سرمنشأ صورت گرفته است.
زمانی با بیان اینکه قبل از وقوع سیلاب جایگزین مدیران ارشد تا 3 رده اداری مشخص شده است، عنوان کرد: جایگزین تمامی مدیران ارشد تعریف شده و مشخص است تا در صورت غیبت یکی از مدیران جایگزینی برای نظارت و انجام عملیات حضور داشته باشد.
وی نقش بیمه در تأمین خسارات را بسیار موثر و مفید خواند و یادآور شد: متأسفانه بیمه حوادث و منازل همانند بیمه خودرو در بین مردم فرهنگسازی نشده و مردم نیاز به آن را احساس نکرده‌اند.