در میزگرد «نظام دانشگاه و آینده فلسفه در ایران» مطرح شد: 
یک فیلسوف برای کشور کافی است/فرایند علم را با محصول آن اشتباه گرفته‌ایم

باهمکاری مرکز سپهر اندیشه سازمان جهاددانشگاهی تهران و انجمن علمی- دانشجویی فلسفه دانشگاه تهران  و به مناسبت روز جهانی فلسفه، میزگرد«نظام دانشگاه و آینده فلسفه در ایران» به منظور بررسی رویکردها و سیاستگذاری ها در علوم انسانی، روز یکشنبه 28 آذر 95 در دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران برگزارشد.

در ابتدای این میزگرد،حمید طالب زاده، مدیر گروه فلسفه دانشگاه تهران با اشاره به اینکه بناست وضعیت علوم انسانی در محیط دانشگاهی به بررسی گذاشته شود، اظهارکرد: اهمیت علوم انسانی در شرایط کنونی، ضرورت توجه به آن را دوچندان می کند تا جایگاه این علم در کشور، تثبیت و معین شود و ارتقای لازم را بیابد و بدین منظور نیازمند رصد کمی و کیفی هستیم تا بتوانیم با همیاری صاحبنظران و اساتید، بر وضع موجود غلبه کنیم.

 ترجمه منابع اصلی رشته فلسفه به زبان فارسی، نشانه رشد این علم است

غلامعلی حدادعادل، رئیس شورای تحول علوم انسانی در این نشست در پاسخ به سوالی در خصوص وضعیت کنونی فلسفه در ایران بیان کرد: وضعیت کنونی فلسفه در ایران دارای جنبه های مثبت و منفی مختلفی است.

 وی ادامه داد: قدیمی‌ترین عضو فعلی گروه فلسفه دانشگاه تهران هستم و 53 سال است که در این دانشگاه حضور دارم، از سال 42 که وارد دانشکده علوم شدم و از سال 48 نیز وارد دانشکده ادبیات شدم و سال 49 نیز دانشجوی فلسفه شدم، زمانی که مقایسه ای نسبت به وضعیت دانشجویان امروز و سطح آموزش و پژوهش فلسفه در کشور با آن دوران دارم، رشد بسیاری را مشاهده می کنم و نشانه این ارتقای سطح، وجود منابع متعدد رشته فلسفه به زبان فارسی است.

 حدادعادل با بیان اینکه در رشته فلسفه کانت در دوران گذشته، تنها 12 صفحه از این علم به زبان فارسی ترجمه شده بود، تصریح کرد: امروز تمام کتاب های کانت به زبان فارسی ترجمه شده است و حتی برخی کتب دارای چندین ترجمه است.

 رئیس شورای تحول علوم انسانی با بیان اینکه فلسفه امروزه تخصصی شده است، افزود: در سال 51 در دانشگاه شریف بنا داشتم، فلسفه علم به دانشجویان رشته های ریاضی، فیزیک و شیمی تدریس کنم که در تمام کشور جستجو کردم، کتابی 100 صفحه ای پیرامون این موضوع به زبان فارسی وجود نداشت اما امروز فلسفه به معنای کلی رشد داشته و رشته های تخصصی همچون فلسفه هنر، علم، دین و ... ایجاد شده است.

 تدریس فلسفه در تمامی دانشگاه ها ضروری نیست

وی با ابراز نگرانی از رشد کمیِ بی حساب و بی برنامه رشته های علوم انسانی در دانشگاه های مختلف، افزود: مطابق آمارها، در حال حاضر 8 هزار دانشجوی فلسفه در کشور در حال تحصیل هستند که حدود 6500 نفر از آنها در دانشگاه آزاد و پیام نور تحصیل می کنند.

 حدادعادل با بیان اینکه در برخی از رشته ها باید تولید انبوه نیروی انسانی داشت، اظهار کرد: در مقابل در برخی رشته‌ها، همچنین نیازی وجود ندارد و فرضا در رشته فلسفه، وجود یک فیلسوف برای کل کشور کافی است و معنی ندارد در هر دانشگاه و روستایی تولید انبوه دانشجوی فلسفه داشته باشیم زیرا بازار کار کافی وجود ندارد و موجب ایجاد یاس و ناامیدی در دانشجویان می شود.

 در مقایسه با جهان، رشد علمی چشمگیری نداشته ایم

رضا منصوری، عضو هیات علمی فیزیک دانشگاه صنعتی شریف نیز در این نشست با بیان اینکه شرایط علمی فعلی کشور قابل مقایسه با ابتدای انقلاب نیست،گفت: باید وجه مقایسه را مشخص کنیم زیرا علم ما قابل مقایسه با وضع جهانی نیست.

وی با بیان اینکه دانش آموزان آمریکایی سالی 100 کتاب مطالعه می‌کنند، ابرازکرد: مطالعه کتاب در میان دانشجویان ایرانی عُرف نیست، درحالی که به عنوان دانشجوی فیزیک در وین، کتاب های فلسفی بسیاری مطالعه و در سمینارهای مختلف این رشته هم شرکت می‌کردم.

 منصوری با اشاره به اینکه جای کتب فلسفی با ترجمه های مناسب فارسی خالی است، تصریح کرد: ترجمه های فعلی گاهی بسیار ضعیف است، البته دانشجوی فلسفه باید برای فراگیری بهتر این رشته، حداقل مسلط به دو زبان خارجی باشد.

 عضو هیات علمی فیزیک دانشگاه صنعتی شریف با بیان اینکه منابع فارسی در رشته فلسفه کم است تا یک دانشجو بتواند، 100 کتاب فلسفی را مطالعه کند، ادامه داد: ایران براساس نظر دکتر حدادعادل، رشد داشته است اما این رشد در مقایسه با گذشته خود است و در مقایسه با وضع دنیا، رشدی نداشتیم و حتی زیرساخت های لازم برای رشد هم فراهم نشده است.

 وی ابراز کرد: ایران توسعه اقتصادی و سیاسی پیدا نمی‌کند مگر با توسعه فکر و برای رسیدن به توسعه پایدار باید تفکر رشد پیدا کند.

 در زمینه رشد فلسفه، شکست مطلق خورده ایم

شاپور اعتماد، عضو هیات علمی انجمن حکمت و فلسفه نیز در ادامه این میزگرد با بیان اینکه در زمینه فعالیت ها برای رشد  فلسفه، شکست مطلق خورده‌ایم، گفت: گاهی نیاز است برای رشد علم، شک کلی نسبت به زمین و زمان کرد تا بتوان به یک نقطه اتکاء دست پیدا کرد.

وی با بیان اینکه سقوط تحقیقاتی کشور محرض است، گفت: در سال 68 شورای عالی انقلاب فرهنگی مصوب کرد که مجازیم در کشور در کلیه سطوح تعلیماتی و تحقیقاتی فعالیت کنیم که این مصوبه تبعات بسیاری داشت زیرا اساتید لازم برای این کار وجود نداشت و تمام نماینده های مجلس نیز در پی آن، تقاضامند تاسیس دانشگاه در استان خود بودند.

 فلسفه فرصت تفکر را به آدمی می‌دهد

حدادعادل در ادامه این نشست در پاسخ به این سوال که علم فلسفه به چه دردی می خورد، تصریح کرد: این سوال اگر از یک فیلسوف پرسیده شود، خواهد گفت درد تو چیست؟ اگر درد را خانه، زندگی، پول و همسر می‌دانید، فلسفه به دردی نمی‌خورد اما آیا انسان با این زندگی عادی، دیگر دردی ندارد؟

رئیس شورای تحول علوم انسانی با بیان اینکه برای پاسخگویی به سوالاتی همچون چرا به دنیا آمده ایم و از این جهان به کجا خواهیم رفت، نیازمند فلسفه هستیم، گفت: فلسفه ما را وادار به تفکر می کند و فکر و تامل نشان آدمی است و فلسفه، فرصت فکر را به ما می دهد.

 وی با اشاره به اینکه اگر تحولات و پیشرفت هایی در اروپا در زمینه فلسفه رخ نمی داد، تحولات علوم و فناوری هم روی نمی‌داد، افزود: اگر بخواهیم در علوم تجربی و مهندسی پیشرفت کنیم، محتاج پشتوانه ای همچون فلسفه هستیم و ما در ایران صاحب سنت فلسفی هستیم و قبل از ترجمه آثار دکارت نیز دارای فلسفه بودیم، هزاران سال پیش، ابن سینا را داریم که سنت توماس بارها به نام او استناد می کند.

 حدادعادل یکی از واقعیت های فلسفی ایران را وجود فلسفه اسلامی در حوزه های علمیه توصیف و تصریح کرد: فلسفه در حوزه‌های علمیه بیش از دانشگاه جدی گرفته شده است و امروز قدم‌های اولیه برای ایجاد مفاهمه میان فلسفه جدید و فلسفه اسلامی در حال برداشته شدن است.

 رئیس شورای تحول علوم انسانی با اشاره به اینکه در این شورا، به مدت 7 سال روی تحول 15 رشته علوم انسانی در حال کار هستیم، گفت: تاکنون در کارگروه فلسفه این شورا به ریاست بنده و با حضور 10 تن از اساتید دیگر، 26 جلسه حداقل سه ساعته برگزار شده و برای برنامه ریزی جدید آموزش رشته فلسفه، برنامه ریزی هایی صورت گرفته است.

فلسفه برون دادی از دیگر علوم و رشته‌ها است

رضا منصوری، عضو هیات علمی فیزیک دانشگاه صنعتی شریف در ادامه این نشست با بیان اینکه امروزه هر کار بنیادی در کشور عبث تلقی می شود، تاکید کرد: این ویژگی کشورهای در حال توسعه است، البته طرح این سوال که فلسفه به چه دردی می خورد، بیهوده است زیرا امروزه اگر پولی بدست آید، کاری به درد می خورد.

 وی با اشاره به اینکه فلسفه برون دادی از رشته ها و علوم دیگر است، افزود: فلسفه قادر است به سوالات مختلفی پاسخ دهد و فردی که قرار است توسعه این کشور را محقق کند، باید بداند فلسفه در دیگر کشورها چگونه بحث می شود و دانشگاه های ما نیز باید به گونه ای دیگر مدیریت شود.

 منصوری با بیان اینکه معتقدان به بی فایدگی فلسفه نادان اند، تاکید کرد: فلسفه بدون شناخت تفکر دیگران در کشورهای مختلف، کارساز نیست.

 روزآمدی و کارآمد سازی علوم انسانی از اهداف شورای تحول

حدادعادل در ادامه این نشست با اشاره به اینکه میان علوم تجربی و علوم انسانی باید تفاوت قائل شویم، ادامه داد: در فیزیک، شیمی و ریاضی باید به سمت سطح دنیا رویم اما در علوم انسانی باید به نیازهای خود توجه کنیم و براساس اعتقاد خود نسبت به انسان، به نظریه پردازی مشغول شویم.

 وی اضافه کرد: معتقدیم در علوم انسانی پیش از تقلید و ترجمه، باید مبنای کار را مشخص کنیم و با خودآگاهی، روی تعریف صحیحی از انسان، همنوا شویم.

 حدادعادل با بیان اینکه به دنبال بومی سازی علوم انسانی نیز هستیم، گفت: فرضا در جامعه شناسی معتقدیم باید جامعه ایران مورد بحث قرار گیرد و یا در روانشناسی، مسائل ایران بررسی شود.

 رئیس شورای تحول در علوم انسانی اضافه کرد: در شورا با علومی روبرو هستیم که گاه 25 سال از آخرین تغییرات آنها گذاشته است فرضا در رشته حقوق امروز در زمینه فضای مجازی، انرژی، محیط زیست و بین الملل نیازمند مبانی حقوقی هستیم پس یکی از کارهای شورا، روزآمدی و کارآمد سازی علوم نیز است.

 در ایران علم نداریم!

رضا منصوری، عضو هیات علمی فیزیک دانشگاه صنعتی شریف نیز در ادامه نشست با بیان اینکه دانش بُرشی زمانی از علم است، گفت: معتقدم در ایران هنوز علم نداریم و مجموعه هایی از دانش های جهان را آموزش می‌دهیم و اصطلاح تولید علم تنها در کشور ما رایج است.

 وی با بیان اینکه علم فرایند است، افزود: در ایران فرایند علم را با محصول آن اشتباه گرفته ایم، فرایند علم جهانی است و نمی تواند بومی باشد، محصولی که از آن بدست می آید، بسته به نوع سوال و نیاز ما متفاوت است و می تواند بومی باشد و تحول در این مسائل زمانی رخ می دهد که عده ای روی آن تفکر و اندیشه کنند.

 منصوری با بیان اینکه برای تحول مسیر را اشتباه می پیماییم، تصریح کرد: امروز رشته فیزیک در کشور متحول شده است اما نه به صورت دولتی بلکه عده ای روی این موضوع تفکر کرده اند و تحولاتی را به وجود آورده اند.

 آموزش فلسفه را بخشنامه ای نخواهیم کرد!

حدادعادل در پایان این نشست تاکیدکرد: در شورای تحول بنا نداریم با بخشنامه اعلام کنیم که فرضا باید در رشته فلسفه اینگونه حرکت کرد و غیر از آن اشتباه است، بلکه باید آزادانه فکر و استدلال کرد زیرا در آن صورت فلسفه خواهد بود و بنا داریم فضایی ایجاد کنیم که اگر فردی فلسفه کانت یا اسلامی می خواند، جدی به آن بپردازد و هنر ما این است که فضای تفکر را ایجاد کنیم.