نزدیک به ۳۹ سال از آزادسازی خرمشهر در سال ۶۱ می‌گذرد و هر سال با نکته‌ای جدید از ابعاد مختلف این مقاومت ارزشمند آشنا می‌شویم. خرمشهر یادآور رشادت زنان، مردان و حتی نوجوانانی است که برای حفظ کشور از جان خود گذشتند. از نقش استان‌های مختلف در فتح خرمشهر نباید غافل شد و به منظور تبیین ابعاد این مقابله سازمان دانشجویان جهاددانشگاهی استان با همکاری خبرگزاری ایکنا نشستی تخصصی «نقش استان مرکزی در فتح خرمشهر» را روز گذشته، ۲ خرداد با حضور سعید وفایی، تخریبچی عملیات بیت‌المقدس و مدیر کارگروه عملیات کنگره نقش امام خمینی(ره) در دفاع مقدس و ۶۲۰۰ شهید استان برگزار کرده است که مشروح آن تقدیم مخاطبان می‌شود.
چه اتفاقاتی منتج به فتح خرمشهر شد؟
در ابتدای جنگ به واسطه وجود بنی‌صدر در جبهه‌ها خلل ایجاد شده بود و این خلل باعث شد که برخی از شهرها همچون خرمشهر، هویزه، سوسنگرد، بستان، دهلران، مهران و قصرشیرین از سوی دشمن تصرف شود. با پیش‌بینی‌هایی که صدام همچون جداسازی خوزستان از ایران کرده بود بیشترین حجم پیشروی دشمن در این منطقه بود. آنان خوزستان را عربستان ایران می‌دانستند و قصد داشتند این منطقه به ویژه خرمشهر که با نام محمره می‌شناختند را پس بگیرند.
کوتاهی‌هایی که در دوران ریاست جمهوری بنی‌صدر صورت گرفت باعث شد که فرصت ۴۰ روزه‌ای به دشمن داده شود و در این بازه زمانی باعث شد تا خرمشهر به محاصره آنان درآمد. بعد از عزل بنی‌صدر از مقام جانشینی فرمانده کل قوا و پس از آن ریاست جمهوری، اقشار انقلابی که در انزوا بودند روی کار آمده و ۱۲ طرح عملیاتی تحت عنوان طرح‌های عملیاتی کربلا در شورای عالی دفاع تصویب شد. این استراتژی جهت آزادسازی مناطق اشغالی با عملیات شکست حصر آبادان یا ثامن‌الائمه(ع) آغاز شد. عملیات آزادسازی بستان و آزادسازی غرب رودخانه کرخه از جمله عملیات‌های موفق بودند که به فاصله ۱۰ تا ۳۰ روز انجام شد.
آخرین گام برای آزادسازی خوزستان اجرای طرح عملیاتی کربلای ۳ است که منتج به آزادسازی خرمشهر شد و این آخرین گام برای آزادسازی مناطق اشغالی بود. به دنبال این استراتژی (آزادسازی مناطق اشغالی) آزادسازی خرمشهر در دستور کار قرار گرفت. این عملیات در حقیقت به عملیات بیت‌المقدس معروف شده است که در ۱۰ اردیبهشت سال ۶۱ شروع و در سوم خرداد همان سال به پایان رسید. این پایان یافتن به این معنا نیست که از سوم خرداد به بعد بعثی‌ها از خرمشهر به طور کامل خارج شدند، بلکه تا اواخر خرداد ماه تبادل آتش توپ‌خانه و درگیری در کناره اروندرود ادامه داشت.
فاصله ساحل ایران تا ساحل عراق متغیر بین ۷۰۰ تا ۱۰۰۰ متر است، تعدادی جزیره داخل اروندرود وجود دارند، از تمام جزایر اروند یعنی از شلمچه در غرب خرمشهر تا دهانه فاو، جزیره مینو تنها جزیره‌ای که است که متعلق به ایران است و برخی از جزایر عراق نسبت به خاک ما ۷ متر تا ۱۰ متر فاصله دارند و از این مناطق نیز با مشکل مواجه بودیم. این جریانات از فتح خرمشهر تا اواخر خرداد ماه ادامه داشت و در همین زمان بود که اسرائیل با حمله به بلندی‌های جولان و جنوب بیروت کمک بسیار بزرگی به عراق کرد. آن زمان ایران با کشور سوریه پیمان دفاعی داشت و با یورش صهیونیست‌ها به سوریه باعث شد خط لوله نفتی که از عراق برای بارگیری در مدیترانه از سوریه می‌گذشت. با انجام این حمله ایران به واسطه تعهد بین‌المللی و اخلاقی که داشت، با وجود اینکه در عملیات بیت‌المقدس به تثبیت کامل نرسیده بود که دو تیم متشکل از تیپ ۲۷ محمدرسول‌الله(ص) به فرماندهی شهید احمد متوسلیان و تیمی از تیپ بیست و سه تکاور نوهد به این کشور منتقل شدند. پس از ۴۰ الی ۵۰ روز از اعزام نیرو به سوریه می‌گذشت که به دلیل عدم وقوع جنگ در این کشور نیروها به ایران بازگشتند. حال این بازه زمانی فرصت خوبی در اختیار صدام جهت تجهیز و تازه نفس کردن نیروها گذاشت. از این زمان دفاع مقدس وارد مقطع جدید و سختی شد.
چرا جنگ بعد از فتح خرمشهر ادامه داشت؟
این مهم باید مورد تحلیل قرار گیرد. بعد از فتح خرمشهر درخواست صلح و مذاکره شد، اما این درخواست صوری بود و رئیس‌جمهور عراق به دنبال فرصت برای تجدید قوا بود، چراکه در دو عملیات فتح‌المبین و بیت‌المقدس قریب به ۹۹ هزار نیروی عراقی به اسارت نیروهای ایرانی درآمدند. قانون جنگ این است که تعداد کشته‌ها و مجروحان سه برابر اسرا است، اما در این دو عملیات آمار اسرای عراقی بسیار بیشتر از حد تصور بود. پس از تجدید قوای عراق دوران خدمت سربازی به ۷ سال ارتقا پیدا کرد و هر مردی که توانایی ایستادن داشت باید در جیش‌الشعبی عضو می‌شد.
اگر فرصت دوباره به عراق داده می‌شود، هدف تصرف بستان، خرمشهر و ... نبود، بلکه هدف از بین بردن زیرساخت‌های نظام همچون پالایشگاه‌ها، پل‌های مواصلاتی و پتروشیمی‌ها بود. در شرایطی که عراق درخواست مذاکره داد، مهران و قصرشیرین تحت اشغالشان بود، اما حاضر به خروج از این مناطق نشدند. همچنین ایران در جریان حمله عراق و تصرف خوزستان متحمل خسارات بسیار همچون تخریب کامل شهرها همچون هویزه، تخریب پالایشگاه‌ها همچون آبادان، شهادت ۶ هزار رزمنده و ۲۴ هزار جانباز شد، اما این کشور حاضر به پرداخت غرامت نیز نشد. اگر ما در همان سال‌ها پیشنهاد مذاکره بدون تعهد دشمن را پذیرفته بودیم، قطعاً این مذاکره تا امروز نیز ادامه داشت.
در مذاکرات اتفاق خاصی نیفتاد تا زمانی‌که عراق تصمیم به حمله به کویت را گرفت، برای حمله نیاز بود که عراق از سوی ایران احساس امنیت کند. ازاین رو ۶ نامه خطاب به رئیس جمهور ایران فرستاد که این اقدامات منتج به پذیرش قطع‌نامه ۵۹۸ شد.
نقش استان مرکزی در آزادسازی خرمشهر را تشریح کنید؟
همه مردم ایران در این پیروزی و فتح درخشان سهیم هستند، شاید ۲۰ سال آینده فتح خرمشهر تنها داشته ما از دوران دفاع مقدس باشد. ما در دوران دفاع مقدس از نظر تجهیزات، نیرو و آموزش در تنگدستی به سر می‌بردیم. فاصله اهواز تا خرمشهر نزدیک به فاصله اراک تا قم است. لذا حجم منطقه، وسیع بود. مردم و نیروهای بسیجی خیز به خیز از اهواز تا خرمشهر را با سختی و زیر آتش توپ‌خانه‌های دشمن طی کردند. به واسطه عملیات‌های قبل از بیت‌المقدس، مردم بازتاب عملیات‌ها را مشاهده کرده و متوجه تحولات می‌شدند و ضریب مشارکت آنان بیشتر می‌شد. فاتح خرمشهر همه مردم هستند و این افتخار را نمی‌توان به گروه خاصی نسبت داد.
پرداختن به موضوع نقش استان مرکزی در آزادی خرمشهر بحث بزرگ کردن استان نیست و تنها قصد دارم گوشه‌ای از خدمات را تشریح کنم. استان ما نیز همچون استان‌های دیگر بیشترین حجم اعزام نیرو به عملیات بیت‌المقدس اختصاص داشت. حدود ۷ گردان ۳۰۰ نفره در این عملیات نیرو داشتیم که در بازه زمانی مختلف به مناطق رهسپار و در آزادسازی منطق اشغالی سهیم بودند. گردان‌های امام علی (ع)، امام حسن(ع)، امام حسین(ع)، امام سجاد(ع)، جانبازان روح‌الله، عمار از تیپ ۷ ولیعصر(عج) و گردان مالک اشتر تیپ ۲۷ محمد رسول‌الله(ص) گردان‌های اعزامی استان هستند.
کمک‌های مردم و حضور آنان در پشت جبهه بسیار اثرگذار بود و باید از آنان به عنوان سربازان و رزمندگان گمنام یاد کرد. به یاد دارم به ۴۰ کیلومتری خرمشهر رسیده بودیم که بسته‌های نخود و کشمش مردم همراه با نامه‌ای به دستمان رسید. بسته‌ای که به دست من رسید متعلق به دختری یتیم بود. حتی در گرمای اردیبهشت مردم با ماشین شخصی بستنی آورده و بین رزمندگان تقسیم می‌کردند.
آیا نقش استان در آزادسازی خرمشهر تبیین شده است؟
پس از تشکیل ستاد کنگره نقش امام خمینی(ره) در دوران دفاع مقدس اقداماتی انجام شده است. کارهای انجام شده در کنگره کارهای سندسازی و کتابخانه ای است و مورد استفاده برخی از عموم است. آنچه برای مردم مهم است فضای مجازی و رسانه اینترنتی است و متأسفانه در این زمینه ضعیف بوده و یا سنتی عمل می‌کنیم. زمان سنتی عمل کردن برای تبیین ابعاد حماسه خرمشهر گذشته است. مردم با وجود اینکه به شهدا احترام می‌گذارند، اما خواهان صحنه‌های کلیشه‌ای نیستند و ما وظیفه داریم از حماسه اشک و خون مسیر خود را به سمت حماسه و خون تغییر دهیم. باید برنامه‌ها به گونه‌ای باشد که حماسه باعث غرور، انگیزه و انرژی باشد.
سبک پرداختن به موضوعات دفاع مقدسی، آنطور که باید نیست، هنوز به این مرحله نرسیده‌ایم که باید روایت‌ها در قالب حماسی دنبال شود. استفاده حداکثری از فضای مجازی لازم است و عدم استفاده از این فضا به بی‌هنر بودن افراد، عدم انگیزه برای بهره‌برداری بازمی‌گردد. هنوز هنر ساخت کلیپ کوتاه با این عنوان که «خرمشهر را خدا آزاد کرد» یعنی چه، وجود ندارد و یا انگیزه برای انجام نیست. لازم است صدا و سیما در ساخت و تولید فیلم و سریال‌های فاخر وارد شود. فضای مجازی زبان مشترک مردم دنیاست و باید مورد استفاده حداکثری قرار گیرد. در این برهه زمانی نصب بنر و پوستر اثرگذاری مطلوب ندارد و با توجه به اینکه برخی از نهضت‌های آزادی‌خواه از ایران الگوبرداری کرده و ملت ما را ملتی مبارز و موفق می‌دانند لازم است که قدر و ارزش خود را بدانیم. بیرون راندن دشمن از خاک ایران یکی از هویت‌های ماست که کمتر به آن پرداخته می‌شود.
فتح خرمشهر از نگاه شما به چه تشبیه می‌شود؟
اگر بخواهیم مصداق تاریخی برای فتح خرمشهر داشته باشیم این اتفاق را به فتح مکه تشبیه می‌کنم. در فتح مکه اتفاقاتی رخ داد که در فتح خرمشهر نیز به وقوع پیوست. فتح مکه زمانی بود که پیامبر(ص) به سختی مردم را دورهم جمع کرده و با کمترین خونریزی انجام شد و این فتح نقطه پایان مشرکین و کفار بود. نقطه آغاز پایان جنگ از فتح خرمشهر زده شد و اگر امروز مورد حمله و تهاجم نظامی دشمن قرار نداریم، ریشه در آزادسازی خرمشهر دارد.
ترس مزدوران داخلی از فعالیت و ترس امریکا از اعزام بمب‌افکن به واسطه داشتن ۹۰ لشکر هوابرد همه نشئت گرفته از فتح خرمشهر است. در تجزیه و تحلیل دفاع مقدس کوتاهی کرده و قادر نیستیم رشادت رزمندگان را آنطور که باید و شاید به منصه ظهور رسانیم، اما دشمن اینگونه عمل نمی‌کند، نظر آنان در مورد ملت ایران، انسان بی‌هویت و درگیر اعتیاد نیست، بلکه از نگاه دشمن ایرانی فردی است که اگر به پاخیزد با مشت گره کرده در مقابلت خواهد ایستاد.
از خاطرات خود بگویید.
کمک خدا و اهل‌بیت(ع) در دوران مقدس را نباید نادیده گرفت. عملیات بیت‌المقدس با رمز «یا علی‌ابن ابیطالب(ع)» آغاز شد و وجه تسمیه آن این بود که ۱۷ اردیبهشت ماه سال ۶۱ مصادف با سالروز میلاد این امام همام بود. در این روز گردان ما در ۴۰ کیلومتری خرمشهر قرار داشت، شهید علیرضا ابراهیمی، معاون گردان بود که آن روز به سنگر ما آمد و پرسید، بچه‌ها امروز چه روزی است، رزمنده‌ها چون تقویم نداشتند هر فردی یکی از ایام هفته را گفت، بعد گفت نه از نظر تاریخی، که کسی نمی‌دانست و در نهایت شهید اشاره به ۱۳ رجب کرد و تأکید کرد جشنی بگیریم که با مقداری شکر و آبلیمو شربت درست کرده و بین رزمنده‌ها تقسیم کردیم. شهید درخواست دعا کرد و با توجه به اینکه هواپیماهای دشمن مقرها را در طول روز بمباران می‌کردند دستهایش را بالا آورد و دعا کرد دو تا از هواپیماهای دشمن سرنگون شود تا بچه‌ها روحیه بگیرند.
ظهر همان روز حدود ساعت یک ظهر، نگهبان خاکریز فریاد زد: زدنش، زدنش، بچه‌ها زدنش و به دنبال فریاد نگهبان بچه‌ها تکبیرگویان و یا علی گویان به آسمان نگاه می‌کردند تا همه از سنگرها خارج شدند و مشاهده کردیم گویی آتشین از آسمان در حال سقوط است و خلبان نیز با چتر به بیرون پریده بود. بعد از ظهر همان روز نیز یکی دیگر از هواپیماها با فاصله کم روی خاکریز ما پرواز می‌کرد و هر رزمنده با هر چیز که داشت به سمت آن شلیک می‌کرد متوجه نشدیم چه کسی او را زد، اما مشاهده کردیم پیچشی در هواپیما ایجاد شد و جلوی خاکریز ما به زمین خورد و بدین شکل دو تا هواپیما به عشق امیرالمؤمنین(ع) سقوط کرد و رزمنده‌ها روحیه گرفتند.
سخن پایانی
۲۰۰ گردان عملیات بیت‌المقدس را انجام داده و خرمشهر فتح شد و بسیاری از مردم و مسئولان جنگ را تمام شده فرض کردند، متأسفانه نیروی تازه نفس دیگری نداشتیم جای آنان بگذاریم، اگر در همان زمان ۱۰۰ گردان دیگر داشتیم که ادامه می‌داد، شاید با مشکلات بعدی مواجه نمی‌شدیم. همه دشمنان دست به دست هم دادند تا مقاومت ملت ایران شکسته شود. آنالیز مقاومت ایران به دقت از سوی دشمنان انجام می‌شود و با تحریم‌ها و اعمال فشار قصد دارند حلقه مقاومت را بشکند. من به عنوان برادر کوچک مردم تقاضا دارم همه سعی کنیم با ناملایماتی که هست باعث نشویم خانواده شهدا دشمن شاد شده و دشمن به خاطر شکست حلقه مقاومت به خود مغرور شود.