محمد پارسائیان، مدیر مرکز مطالعات میان‌رشته‌ای قرآن سازمان قرآنی دانشگاهیان کشور در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا، ضمن اشاره به حجم بالای مطالعات قرآنی در کشور بیان کرد: هم‌اکنون در کشور چندین مرکز حوزوی و دانشگاهی در حیطه آموزش و پژوهش قرآن کریم فعالیت دارند و در طی سال‌ها، هزاران دانش‌آموخته در سطوح کارشناسی و تحصیلات تکمیلی تربیت کردند. همچنین هزاران مقاله و پایان‌نامه و طرح پژوهشی قرآن با زحمات دانشجویان و محققان در کشور تدوین یافته است، اما سؤال اینجاست که چرا با وجود این خدمات ارزشمند، شاهد تحول بزرگ در عرصه مطالعات قرآنی و در تبع آن ورود قرآن با لایه‌های مختلف حیات انسانی نیستیم؟ به بیان دیگر، چرا یافته‌ها و نتایج این مطالعات در جامعه ظهور و بروز نداشته یا آنکه انگشت‌شماره بودند؟
دو آسیب مطالعات قرآنی
وی با بیان اینکه یک سوی این مسئله ریشه در الگوی مطالعات قرآنی دارد، اظهار کرد: مطالعات قرآنی از این منظر، عمدتاً از دو آسیب یا به تعبیری محدودیت رنج می‌برند؛ نخست اینکه اکثریت این تحقیقات (با وجود ارزشمندی ذاتی) در سطح مقولات بنیادین و نظری می‌مانند و چه از حیث مسئله‌یابی و چه از حیث حل‌مسئله راهگشایی ندارند. برای رفع این محدودیت باید به کاربردی‌سازی مطالعات روی آورد، یعنی شناسایی مسئله از بیرون و ارائه راهکار عملیاتی مبتنی بر واقعیت‌های بیرونی که این مسئله ملاحظات روشی فراوانی دارد.
وی افزود: اما محدودیت دوم که ناظر به رویکرد سنتی مطالعات است، تک‌سویه بودن، تک‌رشته‌ای و درون‌نگری بودن است؛ یعنی این مطالعات اگرچه از حیث فهم درون‌متنی و درون‌دینی پیشرفت‌های فراوانی داشته است، اما از حیث مطالعات بینامتنی و میان‌رشتگی هنوز در ابتدای راه است. از این رو مرکز مطالعات میان‌رشته‌ای قرآن کریم که هدف خود را کمک به ورود قرآن به سطوح عینی و ملموس زندگی جامعه به ویژه جامعه دانشگاهی قرار داده، رسالت خود را ترویج مطالعات میان‌رشته‌ای و کاربردی‌سازی مطالعات قرآنی می‌داند.
مدیر مرکز مطالعات میان‌رشته‌ای قرآن کریم یادآور شد: این مرکز سه هدف اصلی شامل «جریان‌سازی و گفتمان‌سازی» در زمینه مطالعات میان‌رشته‌ای قرآنی، «تولید علم» و «انجام طرح‌های مطالعاتی» در زمینه مطالعات میان‌رشته‌ای و قرآنی در دستور کار دارد.
همایش ملی «مطالعات میان رشته‌ای قرآن و سلامت» و همایش بین‌الملل «مطالعات میان رشته‌ای قرآنی»، چاپ ۲۳ شماره از فصلنامه مطالعات میان‌رشته‌ای، انتشار کتاب در حیطه روش و ابزار میان‌رشتگی و برگزاری مدرسه بین‌المللی از جمله اقدامات این مرکز در راستای جریان‌سازی و گفتمان‌سازی است. همچنین برگزاری جشنواره آثار میان‌رشته‌ای قرآنی کتاب مبین را نیز در دستور کار داریم.
برگزاری مدرسه قرآن و فرهنگ
وی افزود: برای مثال در نخستین مدرسه قرآن و فرهنگ موضوعاتی همچون مدل فهم فرهنگی قرآن، نحوه تعامل قرآن و فرهنگ و روش نگرش فرهنگی به قرآن را با شرکت ۸ استاد داخلی و ۴ استاد خارجی و مشارکت بیش از ۱۲۰ دانش‌آموخته تحصیلات تکمیلی و اعضای هیئت علمی به بحث گذاشتیم که حاصل این درسگفتارها در قالب مجموعه‌ای به نام «درآمدی بر رابطه قرآن و فرهنگ» به زودی منتشر می‌شود. همچنین دوفصلنامه «مطالعات میان رشته‌ای قرآن» را با رویکرد حمایت از آثار دانشجویی و علمی منتشر می‌کنیم که اخیراً شماره ۲۳ آن منتشر شد. البته ارتقای علمی آن را نیز در برنامه داریم.
پارسائیان یادآور شد: در زمینه رسالت دوم یعنی «تولید علم» نیز باید به فعالیت چهار گروه علمی شامل قرآن و تربیت اجتماعی، قرآن و سلامت، قرآن و اقتصاد و قرآن و رسانه اشاره کنم. از این بین، گروه قرآن و تربیت اجتماعی از سال گذشته موافقت اصولی خود را دریافت کرده است. برای این گروه‌ها الگوی روشی میان رشته‌ای را ترسیم کرده‌ایم که از یک سو هم خوانش و فهم صحیح از مفاهیم و مدل‌های نظام معنایی قرآن کریم ارائه می‌کند و از سوی دیگر مبتنی بر روش‌های کمی، کیفی و تلفیقی علوم انسانی مطالعات خود را سامان می‌دهد که ماحصل برهم‌کنشِ و تعامل میان‌رشتگی نظریات در هر دوسوی علوم قرآنی و دانش‌های دیگر نتایج قابل دفاعی به دست می‌دهد. البته هر گروه نیز روش اختصاصی خود را به لحاظ ترکیب روشی و موضوعی دو دانش دارد.
طرح‌های کاربردی
مدیر مرکز مطالعات میان‌رشته‌ای قرآن کریم افزود: در همین راستا، طرح‌های تحقیقاتی در این مرکز نیز باید باید چند ویژگی داشته باشند؛ نخست اینکه کاربردی باشد و در سطح مقولات بنیادی و نظری نباشد، مگر اینکه به یک نیاز روش‌شناختی پاسخ دهد. ویژگی دیگر داشتن ارتباط با قرآن است؛ برخی از طرح‌های ما به امور و فعالیت‌های قرآنی می‌پردازد که طی سال‌های گذشته طرح‌های متعددی با نهادهای قرآنی انجام داده‌ایم. طرح‌های دیگر ما در حوزه میان‌رشتگی قرآن کریم. ویژگی دیگر داشتن عمق نظری متناسب با اقدار درون‌سازمانی و ظرفیت‌های برون‌سازمانی در دسترس است. در طی دو سال گذشته بیش از ۱۰ طرح کارفرمایی انجام داده‌ایم که عمده طرح‌ها با معاونت قرآن و عترت وزارت ارشاد، وزارت ورزش و جوانان، شورای توسعه فرهنگ قرآنی و سایر مراکز جهاد دانشگاهی بوده است.
وی گفت: امسال نیز شش طرح کارفرمایی در حال انجام داریم که از جمله آنها «طراحی اطلس جمعیت‌شناسی مخاطبان آموزش علوم قرآن» است که کار پیمایشی بزرگی را در سراسر کشور مدنظر دارد. برگزاری نشست‌های تخصصی در زمینه قرآن و علوم انسانی و نشست‌های کاربردی‌سازیِ مطالعاتِ میان رشته‌ای قرآن کریم نیز در جهت گفتمان‌سازی انجام دادیم.
مغزافزار سازمان قرآنی دانشگاهیان
وی در ادامه به تشریح اقدامات درون‌سازی مرکز پرداخت و گفت: این مرکز به عنوان یکی از هشت مرکز و بال‌های سازمان قرآنی دانشگاهیان، وظیفه پشتیبان علمی طرح‌های سازمان را دارد و به نوعی مغزافزار طرح‌های سازمانی است. در این سطح نیز در سه قالب انجام اختصاصی طرح‌ها، هم‌افزایی و نظارت علمی با سایر بخش‌های سازمان همکاری داریم. برای مثال در مدل هم‌افزایی دو پژوهش رسانه‌ای با عناوین «رسانه آفندی؛ مسائل؛ موانع و راهکارها» و «طرح نوآوری اجتماعی و اقتصادی در جهان اسلام» را با همکاری ایکنا به سامان رساندیم.
وی گفت: همچنین طرح «دانشنامه قرآنی ایکنا» را در دستور کار داریم که تلاش دارد میراث گرانقدری که در سالیان سال در خبرگزاری تولید و به مرور زمان از دسترس و دید افراد خارج شده است، را فرآوری کند. این دانشنامه برخلاف سایر دانشنامه‌های مکتوب و آنلاین، رویکرد پیشینه‌نگر، منبع‌محور و گذشته‌نگر ندارند بلکه مشتمل بر جدیدترین ایده‌ها و نظریات در جامعه امروزی که از سوی کارشناسان در خبرگزاری ایکنا مطرح شده است. این دانشنامه که از فاز مطالعاتی وارد فاز اجرایی شده است تلاش دارد تا تصویری روزآمد از ایده‌های معاصرانه قرآنی در خبرگزاری ایکنا ارائه دهد.
تازه‌های نشر
مدیر مرکز مطالعات میان رشته‌ای قرآن کریم درباره تازه‌های نشر گفت: کتاب «درآمدی بر رابطه قرآن و فرهنگ» و «ریشه‌شناسی مفردات قرآن کریم در زبان‌های سامی»، «پی‌جویی اصطلاحات علوم انسانی در قرآن»، «کاربردی‌سازی مطالعات قرآنی» و «درآمدی بر رسانه آفندی، مسائل، موانع و راهکارها» از جمله کتاب‌های در آستانه انتشار هستند. کتاب «مشاغل قرآنی با تأکید بر رویکرد تبلیغی و ترویجی و «فرهنگ اقتصادی در قرآن و سنت» نیز در مرحله ویراستاری قرار گرفتند که ان شا الله به زودی منتشر می‌شوند.