جهاد دانشگاهی نهادی است برآمده از انقلاب فرهنگی و همانطورکه اطلاع دارید انقلاب فرهنگی واقعه ای است که در سال 1359 برای اصلاح فرایند حرکت مسیر علمی کشور تحقق پیدا کرد. چرا می گویند اصلاح فرآیند حرکت مسیر علمی کشور؟ به این دلیل که نهاد علم و نهاد دانشگاه بعد از انقلاب اسلامی دچار یکسری عوارض و آسیب هایی به دلیل گریبانگیر شدن مسایل سیاسی و فعالیت گروه های متعدد سیاسی در کشور شد و به مرور از وظیفه و ماموریت خودش که تولید علم و گسترش دانایی و کمک به ارتقا و رشد علمی کشور بود دور شد.اینها بخشی از گفتگوی ما با دکتر سعید پورعلی، معاون فرهنگی جهاد دانشگاهی در مورد انقلاب فرهنگی است.

به اعتقاد دکتر سعید پور علی معاون فرهنگی جهاد دانشگاهی روایت سیاسی از انقلاب فرهنگی باید در کنار روایت معرفتی انقلاب فرهنگی حتما بیان شود .روایت معرفتی از انقلاب فرهنگی این است که فضایی بر دانشگاه ها سیطره پیدا کرده بود که درحقیقت روایت از علم روایت دقیق و کاملی نبود اگر چه بخشی از روایت بود.

شما آن موقع چند ساله بودید؟

سال 1359 دقیقا 15 سالم بود.

شما این اتفاق را مثبت ارزیابی می کنید؟

رویداد و واقعه انقلاب فرهنگی را هم به استناد مطالعات دقیق خودم وهم ازشنیده ها و گفته هایی که موسسین جهاد دانشگاهی به ما منتقل کردند صحیح می دانم ولی تکیه ام بیشتر روی مطالعات فرهنگی خودم است.

این رویداد را از دید نسل من چطور می بینید؟

انقلاب یک توقعات و انتظارات و آرمان ها و ایده هایی را با خودش همراه دارد و طبیعتا همه حرکت ها در مسیر انقلاب در اختیار و تحت کنترل انقلابیون نیست. اتفاقی که برای دانشگاه افتاد یعنی حضور گروه های مارکسیستی ،حضور گروه های چپ و سایر گروه هاکه بعدا متصل شدند،همه تحت عنوان گروهک از آن یاد می کنند، حضور این تعداد پرحجم از گروه هایی که به مرور مواضع شان نسبت به انقلاب با ماهیت اسلامی کاملا برای جامعه ای که سخت متاثر از فرهنگ اسلامی بود در دانشگاه برای جامعه انقلابی قابل تحمل نبود.

یعنی راه دیگری جز بستن دانشگاه نبود؟

البته در همان مقطع پیشنهاداتی هم وجود داشت که ما با این مساله که در دانشگاه به وجود آمده چگونه برخورد کنیم. چون دانشگاه درایام وقوع انقلاب فرهنگی عملا عرصه تاخت و تازهای گروه های سیاسی شده بود حتی در دانشگاه یک جاهایی زراد خانه های نظامی هم تشکیل داده بودند و این برای یک محیطی که انتظار می رفتبتواند به تولید علم بپردازد اصلا قابل تحمل نبود. یعنی تصرف دانشگاه توسط این گروهک ها و حرکت دانشگاه در مسیری که در حقیقت خلاف مسیر تولید علم و کمک به فرآیند توسعه کشور بود تا حدود بسیار زیادی برای همه کسانی که در آن فضا تنفس می کردند کاملا محسوس و ملموس بود. دعوا روی فضاهای فیزیکی، دعوا روی این که کجاها در اختیار چه گروه های سیاسی باشد و بعد دهان کجی که این ها نسبت به انقلاب و اهداف انقلاب می کردند اینها به نظرم مسایلی بود که برای همه کسانی که در آن ایام از نزدیک محیط دانشگاه را مشاهده می کردند و از نزدیک وقایع دانشگاه را پیگیری می کردند یک امر کاملا مشهود و ملموسی بود. من برخی از اسناد و مدارک را که درمورد آن ایام است مطالعه کردم همه اذعان به آن داشتند و دارند که فضا فضای مناسبی برای تولید علم نبود.

پس این آخرین راه بود؟

شاید آخرین راه بود و در حقیقت مسیر هم به عنوان یک مسیر اصلاحی برای دانشگاه انتخاب شد اما این تعطیلی در ابتدای امر بنا نبود که طولانی باشد.

تعطیلی قرار بود چقدر باشد؟

فکر می کنم دست اندر کاران انقلاب فرهنگی قصدشان این بود که در وهله اول فضای آرامی برای بحث در حقیقت تشکیل حرکت دانشگاه در مسیر علمی کشور به وجود بیاورند و در کنارش هم بتوانند نیازهای یک جامعه انقلابی را که از دانشگاه که اتفاقا نیازهای بارز و برجسته ای بوده تعریف کنند و یک جورهایی اجرایی کنند بر این اساس من فکر می کنم که روایت سیاسی انقلاب فرهنگی با حرکت های خشن گروهک ها در سطح دانشگاه ها و کشور شکل گرفت و اوج آن حرکت ها هم بعدها به مبارزات مسلحانه ای که با اصل براندازی نظام توسط برخی از گروهک های التقاطی دنبال کردند منتهی شد و این فضا و روایت سیاسی همانگونه که عرض کردم یک مقدار ما را از فضای معرفی انقلاب فرهنگی دور کرده است. آن روایت بیشتر ناظر بر این بود که دانشگاه بتواند یک عرصه ارائه پارادایم های جدید علمی هم باشد. بحث تعریف علم در محیط های دانشگاه سخت متاثر از پارادایم های اثباتی علم بود، تعریف علم تقلیل پیدا کرده بود در صورتی که در همان مقطع در سطح دنیا تاریخ دیگری هم از علم ارائه شده بود آن تاریخ هم در حقیقت فضای رو به گسترشی را برای خودش داشت در همان مقطع نوع تعامل غرب با کشورهای شرقی مورد نقد جدی بود حس برتری طلبی که جوامع غربی نسبت به جوامع شرقی داشتند مورد انتقاد بود در همان مقطع نوع انتقال علم به جوامع در حال توسعه نیز مورد نقد جدی بود در هر صورت دانشگاه به عنوان یک نهاد برجسته توسعه ای در کشور باید وظایف علمی و وظایف فرهنگی خودش را به خوبی انجام می داد. بعضی مواقع این وظایف علمی و فرهنگی اگر هم می خواست اجرایی شودشرایط گفتمانش در دانشگاه حاکم نبود. بیشتر با یک دانشگاه ترجمه ای روبروبودیم. این دانشگاه مقلد و ترجمه ای با جریان انقلاب اسلامی که ادعای این را داشت که یک ایده جدید، یک برنامه جدید ،یک اندیشه جدیدی را که نه شرقی است و نه غربی را ارائه دهد و با این روایت معرفتی انقلاب اسلامی که برگرفته از آرمان ها و اندیشه های حضرت امام و انقلاب اسلامی بود خیلی همسو نبود.

آیا جهاد دانشگاهی از این فضا برمی خیزد؟

بله. جهاد دانشگاهی از این فضا برمی خیزد جهاد دانشگاهی نهادی که وظیفه و ماموریتش این است که کمک کند دانشگاه در مسیر توسعه علمی و ماموریت های علمی و در مسیر رفع نیازهای فرهنگی و علمی جامعه قرار بگیرد و در حقیقت بتواند خدمات خودش را به نهادهای فرهنگی و نهادهای توسعه ای ارائه دهد من فکر می کنم که مجموع این روایت سیاسی و روایت معرفتی شاید ماهیت جهاد دانشگاهی را هم روشن کند.

چند نفرموسس جهاد دانشگاهی بودند؟

جهاد دانشگاهی را باید ذیل ستاد فرهنگی تعریف کنید. یعنی ستاد انقلاب فرهنگی یک نهادی را تاسیس کرد تحت عنوان جهاد دانشگاهی که این نهاد اجرایی ستاد انقلاب فرهنگی بود و اگر به تاریخ تاسیس ستاد انقلاب فرهنگی مراجعه کنید می بینید که اولین بار با حکم حضرت امام (ره) چندی از شخصیت های کشور شخصیت های فرهنگی و علمی کشور به عنوان مسئولین و اعضای این ستاد معرفی شدند و ماموریت پیدا کردند که نسبت به بازگشایی و فراهم آوردن مقدمات بازگشایی دانشگاه ها اقدام کنند البته در این فرآیند یکسری اقدامات باید انجام می شد. یکی از آنها بحث ساماندهی فضای مدیریتی دانشگاه ها بود. برای اقدامی مدیریتی اقدامات علمی و اجرایی لازم بود که انجام شود جهاد دانشگاهی یکی از آن نهادهایی بود که آمد و تلاش کرد در مدتی که دانشگاه ها تعطیل هستند و دانشجویان منتظر بازگشایی هستند بتواند از توان اساتید و دانشجویان علاقه مند برای استمرار حرکت علمی کشور استفاده کند. بسیاری از اساتید در شوراهای مدیریت جهاد دانشگاهی حضور پیدا کردند مدتی مدیریت دانشگاه ها به این شوراها واگذار شد و بنا شد که از توان دانشگاه در مدتی که برای بازگشایی و کارهای مقدماتی انجام می شد استفاده کنند.

این انقلاب فرهنگی دقیقا از چه تاریخی شروع شد و چه تاریخی دانشگاه باز شد؟

خرداد 59 انقلاب فرهنگی شکل گرفت. بازگشایی آن در برخی از رشته ها در سال 61 و برخی رشته ها در سال 63 اتفاق افتاد.

از خودتان بگویید

سعید پورعلی متولد 1343- دانش آموخته دکترای علوم سیاسی دانشگاه تهران هستم و 25 سال است که در دانشگاه سابقه دارم از دوره دانشجویی به این نهاد پیوستم ویک عضو ساده یک نهاد شدم و به مرور تمام مدارج دانشجویی و مدارج علمی را در خود جهاد دانشگاهی طی کردم و الان هم به عنوان یکی از مدیران ارشد این نهاد حضور دارم. دو فرزند دارم یک پسر یک دختر هر دو دانشجوی حقوق هستند در مقطع کارشناسی.